آینده‌پژوهی در آموزش عالی دانشگاه اسلامی، دانشگاه سازگار با محیط و زمینه

هدف: امروزه، بخشهای مهمی از آموزش عالی و نهاد دانشگاه نسبت به قدرت و فرهنگ به طور عام و نسبت به دولت و صنعت به طور خاص، تقریباً ایستا باقی مانده و اعتبار دانشگاهها در مقایسه با دهه‌های 60 و 70 میلادی رو به کاهش است. در عصر حاضر، با توجه به افزایش نرخ تغییر و ظهور عصر دانش، موج آینده‌پژوهی در نهادهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فنّاوری، گسترش یافته و همسو با تحولات جامعه و به منظور خلق آیندۀ مطلوب و سیاستگذاری و برنامه‌ریزی بلندمدت نظام دانشگاهی، آینده‌پژوهی در آموزش عالی، ضرورت پیدا کرده است. هدف این پژوهش، مطالعۀ ابعاد و مفاهیم تحولات آموزش عالی و اکتشاف یک الگوی مفهومی برای آینده‌پژوهی آن و تبیین دانشگاه اسلامی با این الگوست.  روش: در این مقاله، برای استخراج الگوی مفهومی آینده‌پژوهی در آموزش عالی، از روش نظریۀ مبنایی با رویکرد اکتشافی استفاده شده است. یافته‌ها: الگوی مفهومی شامل مقولۀ کانونی دانشگاه سازگار با محیط و زمینه، هفت مقوله عوامل علّی، 15 مقوله ویژگی‌های زمینه‌ای، 13 مقوله شرایط محیطی، 11 مقوله راهبردها و چهار مقوله پیامدهاست. نتیجه‌گیری: با استناد به آینده‌پژوهی در آموزش عالی و سند دانشگاه اسلامی، یکی از ویژگی‌های کلیدی ایدۀ دانشگاه اسلامی، سازگاری با محیط و زمینه است. از این رو، ضروری است دانشگاه اسلامی با محیط و زمینۀ محلی، بومی و ملی با رعایت هنجارهای جهانی علم، سازگار شده و کارآفرین شود.